De vrouw in de koran (lezersbrief aan De Morgen) Onder de titel "'Op termijn draagt wellicht geen enkele vrouw nog hoofddoek'" publiceerde De Morgen een interview met Islamkenner Kees Wagtendonk over de vrouw en de hoofddoek in de koran.

Door de beperkte vraagstelling mist het artikel enigzins de kern van de zaak. Natuurlijk is het zo dat de koran in onze moderne Westerse ogen vrouw-onvriendelijk is. Je mag dan ook niet vergeten dat de definitieve versie van het boek dateert uit de periode tussen 632 en 662. In deze optiek valt het op dat hij vrij vooruitstrevend was voor die plaats en tijd. Op het moment dat de profeet Mohamed kalief werd, had de vrouw geen rechtspositie, en was ze afhankelijk van de willekeur van haar man. Door de invoering van de aangehaalde regel, verwoord in soera 4, vers 34, werd de macht van de man bijvoorbeeld beperkt tot -in het uiterste geval- het slaan van zijn vrouw. In onze westerse ogen is dit natuurlijk ondenkbaar en onmenselijk, in het midden-oosten van de 7de eeuw was het bijna revolutionair progressief. Ook op andere vlakken was de koran voor zijn tijd vrij liberaal, en een goede zaak voor de positie van de vrouw : voor het eerst werd de vrouw erkend als rechtspersoon.

Wat mij het meeste stoort aan het artikel is de focus op de dagelijkse praktijk van de islam, waardoor de essentie van de godsdienst buiten beeld blijft. De islam die wij nu kennen is ontstaan en gegroeid in Noord-Afrika en het Midden-Oosten, in een conservatieve, bijna feodale maatschappij. De kern van de zaak is echter dat de (soenitische) islam, veel meer dan bijvoorbeeld het katholicisme, alles in zich heeft om zich aan te passen aan onze (post-) moderne samenleving. Het ontbreekt de (soenitische) islam namelijk aan een hiërarchische structuur, die de gelovige oplegt wat wel of niet strookt met de juiste geloofsleer. De concrete invulling van zijn geloof, de interpretatie van de geloofsregels voor de dagelijkse praktijk, is de verantwoordelijkheid van elke moslim individueel. Hij kan zich daarbij natuurlijk laten leiden door de geestelijkheid of de traditie, maar zolang hij de vijf "pijlers" van de islam aanvaardt en in de praktijk brengt, is er geen probleem.

In plaats van zich te laten afleiden door details als de hoofddoek, zou men zich beter daar mee bezig houden : hoe scheppen we de voorwaarden voor het ontstaan van een Westerse, Europese islam.  ¶Berchem Groen¶ ¶ 15:10 -  Stuur een mailtje !  - 

  De VLD en de hoofddoek De VLD stelt voor om de hoofddoek te verbieden in alle openbare diensten, inclusief openbare scholen. Volgens de VRT-nieuwssite verwijzen de liberalen "naar drie fundamentele grondrechten. Ten eerste heeft elke burger in zijn contacten met de overheid recht op een neutrale behandeling. Vertegenwoordigers van de overheid (rechters, politie, leerkrachten) mogen dus geen uiting geven aan hun religie.
Ten tweede is er de vrijheid van het individu. Zolang iemand er vrijwillig voor kiest om een religieus symbool te dragen is er geen probleem volgens de VLD. Pas wanneer er sprake is van dwang (door de familiale, religieuze, sociale of culturele omgeving) verzet de partij zich ertegen.
Ten derde verwijst de VLD naar gelijke kansen voor alle burgers, in het bijzonder de gelijkheid van man en vrouw. Ook op de speelpaats van de openbare scholen moet die gelijkheid opgaan. Moslimmeisjes die een hoofddoek dragen, worden dus volgens de VLD ongelijk behandeld."

Ik ben een beetje verrast door de intellectuele oneerlijkheid die uit deze argumenten spreekt.

Uiteraard ben ik het eens met de drie grondrechten die worden aangehaald. Inderdaad heeft elke burger recht op een neutrale behandeling door de overheid, is de vrijheid van het individu essentieel en moet elke burger gelijke kansen hebben. De gevolgtrekkingen die hieruit worden gemaakt, zijn echter niet correct.
Waarom zou een ambtenaar met hoofddoek, keppel of kruisbeeld niet in staat zijn om op een neutrale wijze de burger ten dienste te staan ? Kijk naar Groot-Brittannië, waar zelfs politiemannen een tulband mogen dragen ! De notie dat een ambtenaar met een hoofddoek, omwille van die hoofddoek automatisch haar klanten niet neutraal zou behandelen getuigt mijns inziens van laatdunkendheid tegenover moslims, om het geen racisme te noemen.
En hoe bevordert een verbod op de hoofddoek op de speelplaats de gelijkheid tussen man en vrouw ? Betekent gelijkheid van kansen dat je je identiteit moet verloochenen ? Het is nu eenmaal een feit dat niet elk individu in onze maatschappij exact gelijkt op elk ander individu. Je hebt mensen met blond haar en bruin haar, zwart of rood haar. Je hebt christenen, moslims en joden (en zelfs vrijzinnigen en niet-gelovigen !). Niet iedereen in onze maatschappij heeft blond haar en blauwe ogen, en dat is goed. Als het op onderwijs aankomt, dan wil ik dat mijn kinderen weten dat er verschillen zijn tussen mensen, en daar mee leren omgaan, dat leren accepteren als volledig normaal.

Blijft het argument van de vrijheid van het individu. Het is inderdaad zo dat iedereen die de "jaren des onderscheids" heeft bereikt, zelf over zijn of haar kledij/levensstijl moet kunnen beslissen (uiteraard binnen de grenzen van het wettelijke en het mogelijke). Ik zal elke moslimvrouw steunen die weigert een hoofddoek te dragen. Maar ik zal ook elke moslimvrouw steunen die voor zichzelf het recht op die hoofddoek opeist. Want deze vrouwen bestaan ook, en het is niet aan mij als blanke, niet-gelovige man om daar een oordeel over uit te spreken. Ook de vrijheid van het individu is dus geen argument om de hoofddoek te verbieden, integendeel.

Ik pleit er daarom voor om de hoofddoek gewoon toe te laten in de openbare diensten. Ik heb geen problemen met baliebedienden met een hoofddoek. En zelfs de juf van mijn kinderen mag er rustig een dragen. En als ik bekeurd word door een politieman met tulband zal ik daar geen probleem mee hebben (met die tulband, wel met de bekeuring, want ik was niet in overtreding...). Enige uitzondering mijns inziens zou de zittende magistratuur kunnen zijn, omwille van het adagium dat recht niet alleen moet geschieden, maar dat je het ook moet zien geschieden.

De beslissing over het al dan niet toelaten van een hoofddoek in de school moet mijns inziens overgelaten worden aan de verschillende scholen. Je zal zien dat die scholen die op een open manier omgaan met hun leerlingen, die de individualiteit van hun leerlingen accepteren, ook geen probleem zullen hebben met de hoofddoek.

Luc Verhelst, districtsraadslid voor Groen!
Voorzitter oudercomité Klimopschool
Lid oudercomité Klavertjevier  ¶Berchem Groen¶ ¶ 15:13 -  Stuur een mailtje !  - 

  Turkije "Turkije is niet klaar voor de Europese Unie en de Unie is niet klaar voor Turkije, zegt Pieter De Crem, en met hem de hele kamerfractie van CD&V." (in een interview dit weekend in De Standaard). Zij besluiten daaruit dat het beter is voor beide partners dat Turkije ook op termijn geen lid wordt van de EU. Want : "Waarom is Turkije niet klaar voor de EU ? De sokkel van Europa zijn de cultuur van Athene en Rome, de joods-christelijke traditie en die van het wetenschappelijk empirisme en het vrije denken, zoals dat tijdens de Verlichting is ontstaan. Die drie belangrijke zaken heeft Turkije niet gekend. "
Ik ben het niet eens met Decrem en de CD&V-fractie.
Dat noch Turkije, noch de EU op dit moment al klaar zijn voor de uitbreiding is duidelijk. Turkije heeft zowel economisch als politiek nog een lange weg af te leggen, nog meer dan Griekenland, Spanje of Portugal dat destijds hebben moeten doen. Maar deze laatste landen hebben bewezen dat het kan.
En de EU moet eerst de schok van de recente uitbreiding verwerken, ook economisch, maar vooral politiek-institutioneel. We moeten er met andere woorden zo snel mogelijk voor zorgen dat de instellingen van de Unie worden hervormd, met een parlement dat werkelijke macht heeft, en een kleinere commissie die nog meer dan nu een echte Europese regering vormt, en minder een vergadering van de vertegenwoordigers van de verschillende lidstaten. Dat is nodig, maar het staat eigenlijk los van de toetreding door Turkije. Want het moet gebeuren, zelfs als Turkije geen lid zou worden. En de Turkse toetreding zou de problemen niet echt groter maken dan ze nu al zijn.
Blijft het argument van het verschil in cultuur. Zoals De Crem het verwoordt is er een hemelsbreed verschil, een onoverbrugbare kloof tussen de verlichte, moderne Westerse cultuur en de barbaarse Turkse moslim-cultuur. Dat is natuurlijk nonsens. Leg de joodse, de christelijke en de islamitische godsdienst naast elkaar, en je zal vaststellen dat de verschillen verbleken bij de overeenkomsten, en dat de verschillen tussen de joodse godsdienst enerzijds en de beide andere godsdiensten anderzijds groter zijn dan die tussen christendom en islam.
De Crem, en met hem heel wat andere Westerse ‘verlichte denkers’, schijnen daarenboven te vergeten dat onze moderne verlichting minstens gedeeltelijk is ontstaan door de contacten met de Arabische moslimwereld. Toen het westen door de donkere middeleeuwen spartelde en er van wetenschap geen sprake was, bloeide het verlichte wetenschappelijke denken in de Arabische landen. Een belangrijk deel van onze joods-christelijke cultuur, van de cultuur van Athene (en Rome) is door de eeuwen blijven bestaan dankzij de moslimwereld.
Laten we bijvoorbeeld ook niet vergeten dat de moslims reeds in 662, toen hier in West-Europa vooral werd gepraat met bijlen en zwaarden, hoogoplopende discussies hadden over de scheiding tussen kerk en staat (wat geresulteerd heeft in het schisma tussen soennieten en sjiieten). Dat terwijl in West-Europa op bepaalde momenten duizenden mensen stierven van armoede, er in een aantal Arabische landen reeds een systeem van sociale zekerheid bestond (op basis van de zakat, de geloofsbelasting, één van de pijlers van de islam).
En ik kan doorgaan.
Er is helemaal geen onoverbrugbare culturele kloof tussen de EU en Turkije.  ¶Berchem Groen¶ ¶ 11:21 -  Stuur een mailtje !  - 

  De hoofddoek : onderdrukkend en bevrijdend Is de hoofddoek een instrument van de man om de vrouw te onderdrukken ?
Of is het gewoon een kledingstuk voor modebewuste jonge vrouwen, die zich willen onderscheiden van het buurmeisje ?
Of is de hoofddoek een actiemiddel, waarmee allochtone meisjes hun identiteit willen benadrukken, en waarmee ze zich willen afzetten tegen een maatschappij die hen niet aanvaardt ?

Naar mijn aanvoelen is het antwoord op alle drie deze vragen -in onze Westerse context- positief. Voor heel wat streng-islamitisch opgevoede vrouwen, dikwijls nieuwkomers, geldt de hoofddoek of de sluier inderdaad als een middel om hen onder de knoet te houden. Of zoals een lezeres van Opzij het schrijft : "Waar vrouwen zich (moeten) versluieren, kan géén vrouw in vrijheid leven" (Opzij, januari 2004, p. 11).
Anderzijds is de hoofddoek ook uitgegroeid tot het symbool van de emancipatie van de jonge, moderne allochtone vrouwen. Dit zijn de derde- en vierde-generatie immigranten, die zich volledig hebben ingeburgerd in onze maatschappij, en buiten hun uiterlijk en afkomst nog maar weinig verschillen van de autochtone Vlamingen. Zij dragen de hoofddoek uit vrije keuze, goed wetende dat zij hiermee de (autochtone) goegemeente provoceren. Voor hen is het een strijdmiddel, een wapen waarmee ze voor zichzelf en hun vaders, broers, vrienden het recht opeisen eigen keuzes te maken, deel uit te maken van onze maatschappij zonder daarvoor de eigen identiteit te moeten verloochenen.
En uiteraard zijn er nog de vrouwen, niet in politiek geïnteresseerd, voor wie de hoofddoek gewoon deel uitmaakt van hun manier van kleden.

Eén en ander is van belang in de discussie over het dragen van de hoofddoek op school en in andere publieke plaatsen. Voor de eerste categorie vrouwen lijken er argumenten te over om de hoofddoek inderdaad te verbieden. Onze maatschappij moet deze vrouwen steunen in hun emancipatie. Voor hen zou een verbod tot op zekere hoogte bevrijdend werken. Er zijn voor hen echter ook tegenargumenten te bedenken. Ik verwijs hiervoor ondermeer de stelling dat voor deze vrouwen de hoofddoek ook een emanciperende functie heeft, omdat hij hen toelaat het huis te verlaten en vanonder het toezicht van hun echtgenoten uit te komen.

Anderzijds zal een verbod voor de reeds geëmancipeerde allochtone vrouwen een zoveelste bewijs uitmaken dat zij slechts tweederangsburgers zijn. Zij zullen het ervaren als de zoveelste beknotting van hun rechten en vrijheden. Mij dunkt is dit een terecht aanvoelen. Het komt mij al te toevallig voor dat net nu wordt gediscussieerd over de hoofddoek, nu hij een emancipatie-symbool is geworden. Waarom heeft men er tien, twintig jaar geleden geen werk van gemaakt ? Is de huidige discussie niet puur een reactie van de verontruste burger, van de bange blanke man, op de aan de gang zijnde bewustwording van de moslims in onze samenleving ?

Ik ben dan ook van mening dat een verbod op de hoofddoek contra-productief zal werken. Hij zal de kloof tussen autochtone en allochtone Belgen niet verkleinen maar breder maken.

Ben ik dan blind voor de problemen van de onderdrukte moslim-vrouw ? Ik denk het niet. Maar haar emancipatie hangt voor een groot stuk samen met de emancipatie van haar man, haar familie. Laten we ons daar op concentreren. En dat betekent : laten we zorgen voor onderwijs, voor werk en voor gelijke kansen, onafhankelijk van afkomst of huidskleur. En laten we vooral onze moslim-medeburgers accepteren als een integraal en geïntegreerd deel van onze Vlaamse samenleving.

Januari 2004  ¶Berchem Groen¶ ¶ 15:08 -  Stuur een mailtje !  -